Ga direct naar inhoud

World energy markets observatory 2023: succes energietransitie steunt op inzet van hele samenleving

Ophelderen voordelen van energietransitie voor alle burgers is cruciale succesfactor voor het welslagen ervan

28 nov. 2023
  • Overgang naar hernieuwbare energiebronnen in eigen land is essentieel om de energievoorziening te beschermen tegen geopolitieke onzekerheden.
  • De toename van hernieuwbare elektriciteitscapaciteit is de drijvende kracht achter de verschuiving in de elektriciteitsvoorziening. De huidige groei is echter veel lager dan wat nodig is en moet verdrievoudigen om de doelstellingen voor 2050 te halen. Er zijn nu maatregelen nodig om ons aan te passen aan de huidige en toekomstige gevolgen van de klimaatverandering.
  • Het informeren, voorlichten en enthousiasmeren van mensen over de voordelen van energietransitie is cruciaal voor succes. Als dat niet gebeurt, kan dat de achilleshiel worden voor de voortgang van de transitie.

Capgemini heeft de 25e editie gepubliceerd van zijn jaarlijkse World Energy Markets Observatory (WEMO) rapport, dat is opgesteld in samenwerking met Vaasa ETT en Enerdata. Het rapport maakt de balans op van de huidige stand van zaken van de energietransitie en laat zien dat de uitstoot van broeikasgassen ondanks de geboekte vooruitgang blijft toenemen en dat de gevolgen van de klimaatverandering zich veel sneller voordoen dan verwacht. Het rapport geeft ook inzicht in wat de belangrijkste aandachtsgebieden zouden moeten zijn voor een succesvolle energietransitie, waaronder een verandering in de publieke perceptie en duurzame en realistische regelgeving.

De belangrijkste conclusies van het rapport zijn:

  • De wereldwijde capaciteit voor hernieuwbare energie moet verdrievoudigen. Terwijl 1,3 biljoen dollar aan investeringen in energietransitie in 2022 een record was (aanzienlijk meer dan de uitgaven aan fossiele brandstoffen), moet dit versneld worden naar 5 biljoen dollar per jaar om de afgesproken net-zero-doelstellingen in 2050 te behalen. In 2022 vestigde de toevoeging van hernieuwbare capaciteit een record met een jaarlijkse toevoeging van 340 GW. 2023 zou opnieuw een recordjaar moeten zijn. Deze groei ligt echter ver onder wat nodig is om in 2050 koolstofemissievrij te zijn, aangezien de wereldwijde capaciteit voor hernieuwbare energie in de periode 2022-2027 met 2400 GW moet groeien (d.w.z. een jaarlijkse gemiddelde groei van 480 GW). Fotovoltaïsche zonne-energie (PV) brak een record voor de jaarlijkse capaciteitstoevoeging in 2022 en lijkt op weg naar nog een recordjaar in 2023. De toevoeging van windenergie daalde wereldwijd met 19%, waarbij vooral de ontwikkeling van offshore windenergie in Europa en de VS met tegenvallers te maken had.
  • Het elektriciteitsverbruik zal tegen 2050 verviervoudigd moeten zijn om de decarbonisatiedoelstellingen te halen. Meer dan 75% daarvan zal geleverd moeten worden door wind- en zonne-energie. Meer hernieuwbare elektriciteitscapaciteit zorgt voor een verschuiving in de elektriciteitsvoorziening. De huidige groei is echter veel lager dan wat nodig is en moet verdrievoudigen om de doelstellingen voor 2050 te halen. Gekoppeld aan deze toenemende elektrificatie is de noodzaak om de elektriciteitsnetten uit te breiden. Deze moeten groeien van 75 miljoen km naar 200 miljoen km en slimmer worden met meer stationaire opslag, sensoren en intelligente exploitatie van grote hoeveelheden data.
  • Klimaatverandering en de wens om energie-soevereiniteit te bereiken hebben in veel landen geleid tot een nucleaire renaissance. De doelstellingen om kernenergie koolstofvrij te maken kunnen niet worden bereikt zonder kernenergie en daarom is het absoluut noodzakelijk dat landen zich richten op de uitbreiding van de capaciteit van kernenergie. De nucleaire capaciteit zal tegen 2050 verdrievoudigd moeten zijn om koolstofneutraal te worden. Dit betekent dat tegen 2050 een capaciteit van 870 GW moet worden bereikt, tegenover 390 GW nu. Om dit te bereiken moeten niet alleen grote reactoren en SMR’s (Small Modular Reactors) worden ontwikkeld, maar moet ook de levensduur van de huidige reactoren veilig worden verlengd.

Belangrijkste aanbevelingen uit het rapport om de energietransitie te stimuleren:

Colette Lewiner, Senior Advisor Energy & Utilities bij Capgemini: “Ondanks de vooruitgang zit de wereld niet op het juiste klimaatpad. Ook al bereikten de investeringen in hernieuwbare energie in 2022 een ongekend hoog niveau; een versnelling van schone technologieën is van cruciaal belang zijn. Niet alleen om een verschuiving van fossiele brandstoffen mogelijk te maken, maar ook om de continuïteit van de energievoorziening te waarborgen. Wat nodig is om ervoor te zorgen dat de vijf grote groene energietechnologieën – windenergie, zonne-energie, kernenergie, batterijen en waterstof – hun doelstellingen voor 2050 kunnen halen, is bepaald geen kleine inspanning. De belangrijkste obstakels hebben te maken met financiering en met de moeilijkheid om onze economie snel aan te passen. Bij elke investeringsbeslissing moet rekening worden gehouden met de impact op duurzaamheid en energie-soevereiniteit en met de betaalbaarheid voor de burgers.”

Bescherming tegen de gevolgen van politieke onrust voor de energievoorziening en energie-soevereiniteit

Geopolitieke verstoringen versterken de noodzaak voor een overgang naar hernieuwbare energiebronnen in het land zelf en voor regeringen om beleid in te voeren dat dit ondersteunt. Een voorbeeld waar dit al gebeurt, is de VS met de ondertekening van de Inflation Reduction Act (IRA). Dit programma stelt bijna 370 miljard dollar aan federale stimuleringsmaatregelen voor om het Amerikaanse elektriciteitsnet om te schakelen naar 80% schone elektriciteit en de klimaatvervuiling tegen 2030 met 40% te verminderen.

Door sneller over te stappen op hernieuwbare energiebronnen worden landen energieonafhankelijker en wordt een van de grootste risico’s voor de energievoorziening beperkt. De energietransitie blijkt niet alleen gunstig te zijn voor het milieu, maar helpt regeringen ook om hun energievoorziening veilig te stellen tegen de bedreigingen die geopolitieke onrust kan veroorzaken.

Verandering in de publieke perceptie nodig om regeringen aan te zetten tot hervormingen

De sleutel tot een succesvolle energietransitie is het veranderen van de perceptie dat de levensstijlkeuzes die nodig zijn voor net-zero voor de meerderheid van de burgers onbereikbaar zijn, vanwege financiële redenen of de redenering dat de impact van één persoon geen verschil zal maken. Voor individuen die het wel kunnen, is het van cruciaal belang om te streven naar een energie-efficiënte levensstijl. De ‘EcoMode’-campagne die plaatsvond in het Verenigd Koninkrijk liet bijvoorbeeld de kracht zien van door consumenten geleide besparingsinspanningen. Door hun deelname bereikten huishoudens een opmerkelijke vermindering van 12% in energieverbruik, wat de significante impact van individuele acties op energie-efficiëntie en duurzaamheid benadrukt.

James Forrest, Global Energy Transition & Utilities Industry Leader bij Capgemini zegt: “Het versnellen van de energietransitie is onontkoombaar als we de wereldwijde klimaatdoelstellingen willen halen. De kern van het succes van deze transitie wordt gevormd door ons allemaal. De uitdaging waar we voor staan is het publiek voor te lichten en de perceptie te veranderen dat het maken van energie-efficiënte keuzes voor iedereen onbereikbaar is. Het lijdt geen twijfel dat overheden en bedrijven een grote rol moeten spelen, vooral als het gaat om de betaalbaarheid voor consumenten. Maar als het publiek niet meedoet, wordt het een stuk moeilijker om de transitie in beweging te krijgen.”

Aanpassingen aan energiemiddelen die nodig zijn om de gevolgen van de opwarming van de aarde en uitzonderlijke weersomstandigheden tegen te gaan

De opwarming van de aarde en uitzonderlijke weersomstandigheden kunnen aanzienlijke gevolgen hebben voor energieopwekking en -transport. Thermische energiecentrales, inclusief kernreactoren, moeten worden aangepast om de centrales bestand te maken tegen bijvoorbeeld extreme hittegolven. Hetzelfde geldt voor elektriciteitsnetten: zij moeten robuuster worden gemaakt in het geval van extreem weer om te voorkomen dat hitte of koude leidt tot een afname van de elektriciteitstransportcapaciteit, fysieke schade en het onthouden van elektriciteit aan consumenten.

Het World Energy Markets Observatory (WEMO) is het jaarlijkse onderzoeksrapport van Capgemini, dat is opgesteld in samenwerking met Vaasa ETT en Enerdata. Het volgt de ontwikkeling en transformatie van de elektriciteits- en gasmarkten in Europa, Noord-Amerika, Australië, Zuidoost-Azië, India en China. Het rapport, dat nu aan zijn 25e editie toe is, is opgesteld door een wereldwijd team van meer dan 100 experts en bevat 40 artikelen die allemaal worden ondersteund door analyses.  Het rapport begint met een globaal overzicht, behandelt vervolgens de rol van de klant, hoe energie door het systeem stroomt, geldstromen, gegevens en digitaal, de gevolgen voor het klimaat en regionale overwegingen.

Voor meer informatie en toegang tot het rapport, klik hier.