Ga direct naar inhoud

Wereldwijde energietransitie: doelen Parijs uit zicht, maar net zero is nog haalbaar met extra inspanningen

10 okt. 2024

Ondanks de geboekte vooruitgang blijft de uitstoot van broeikasgassen toenemen, met een nieuw record van 37,4 miljard ton (Gt) in 2023[1]. Dit bevestigt dat de doelstellingen van Parijs steeds verder uit het zicht raken. Dit blijkt uit de 26e editie van het jaarlijkse World Energy Markets Observatory (WEMO).

Het rapport onderzoekt de status van de energietransitie en geeft inzicht in wat de belangrijkste aandachtsgebieden zouden moeten zijn om de complexe uitdagingen van de energietransitie aan te pakken. Dit omvat onder meer een verandering in de wijze waarop vooruitgang op het gebied van schone energie wordt gemeten, naast versnelde investeringen in het elektriciteitsnet en in schone technologieën.

Ondanks een historische piek in de adoptie van hernieuwbare energie, is het ontwikkelingstempo niet snel genoeg om de kloof te dichten. Er is het komende decennium nog veel te doen om dichter bij net zero in 2050 te komen en een succesvolle energietransitie te realiseren: of het nu gaat om koolstofarme technologieën, R&D-inspanningen, kernenergie of flexibiliteit en opslag van het elektriciteitsnet. Naast de noodzakelijke invoering van nieuwe marktmechanismen, moet ook energie anders worden gemeten. Een meting op basis van primair gebruik was relevant tijdens voorbije energiecrises, maar het is nu tijd voor een meer holistische aanpak. Door over te stappen op een meting van de eindvraag naar energie kan de vooruitgang op het gebied van schone energie beter worden beoordeeld en kunnen nauwkeurigere prognoses worden gemaakt.Tot slot zullen eindgebruikers ook doelbewuster en efficiënter moeten omgaan met energieverbruik.

Bart van Nijnatten, Segment Head Energy Transition & Utilities bij Capgemini zegt: “De energietransitie in Nederland vereist een gezamenlijke inspanning van onder meer energiebedrijven, overheden, de financiële sector en de industrie. Marktpartijen moeten elkaar pro-actief opzoeken in plaats van te wachten op de overheid. Door samenwerking en strategische investeringen kunnen we de uitdagingen van decarbonisatie effectiever het hoofd bieden. De energietransitie wordt meer als een waardeketen gezien, immers als je kijkt naar het elektriciteitsnet dan zijn alle partijen -ook de huishoudens- met elkaar verbonden en afhankelijk van elkaar. Ook zien we dat digitale technologieën en AI meer benut worden om industriële processen te optimaliseren, netten te optimaliseren en energie-efficiëntie te verbeteren. Daarnaast is het versnelling van waterstof in de industrie cruciaal, ondanks uitdagingen zoals concurrerende elektriciteitsprijzen en het vinden van geschikte partners.  Beleidsmaatregelen en subsidies zijn essentieel om de overgang naar een koolstofarme industrie te ondersteunen.

Hoofdpunten uit het rapport van 2024:

  • Er moet wereldwijd meer vaart worden gezet achter het gebruik van hernieuwbare energie, met name in ontwikkelingslanden, om de CO2-reductiedoelstellingen voor 2030 en 2050 te halen. Het aandeel van hernieuwbare energie in de energie die wordt geleverd aan eindgebruikers zal waarschijnlijk beperkt blijven tot ongeveer 40% van de wereldwijde behoefte. In 2023 groeide de totale capaciteit voor hernieuwbare energie met 14% jaar op jaar, met een grotere capaciteitstoename van zonne-energie (32%) dan van windenergie (13%). Hoewel 2024 veelbelovend is voor een nieuw record, zoals dit het geval was voor de 22 voorgaande jaren, ligt deze groei ver onder wat nodig is om in 2050 koolstofneutraal te zijn. Terwijl de adoptie van hernieuwbare energiebronnen stijgt, hebben ze ook een impact op de stabiliteit van het elektriciteitsnet en zal de koppeling met stationaire batterijen verplicht worden. Volgens het rapport moet de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen met opslagcapaciteit, zoals biomassa of geothermische energie, worden versneld.
  • Waterstof speelt nu een strategische rol in decarbonisatie.  Het aantal projecten waarover een definitieve investeringsbeslissing is genomen, is de afgelopen twee jaar verviervoudigd. Er is echter een heroriëntatie te zien op waterstof als gevolg van de stijgende kosten van koolstofarme waterstofproductie, concurrentie tussen toepassingen en regelgeving. Alleen bepaalde toepassingen in bijvoorbeeld de zware industrie en maritieme mobiliteit, hebben een sterk nog veel potentieel.
  • De wereldwijde nucleaire capaciteit moet verdrievoudigen om een stabiele en koolstofarme energievoorziening te waarborgen. COP28 heeft erkend dat kernenergie een cruciale rol speelt bij het terugdringen van de effecten van klimaatverandering. Hoewel er vooruitgang is geboekt op dit gebied, met inbegrip van kleine modulaire reactoren (Small Modular Reactors, SMR’s), is de ontwikkeling van nieuwe kerncentrales nog steeds moeilijk. In 2023 leverden 440 kernreactoren (390 GW) 9% van alle elektriciteit ter wereld en 25% van alle koolstofarme elektriciteit ter wereld. SMR’s bevinden zich in de plannings- of vroege bouwfase en het zal nog vele jaren duren voordat ze op grote schaal worden ingezet, aangezien de industrialisering ervan complex is. Volgens het rapport moet er daarom ook meer aandacht worden besteed aan het verlengen van de levensduur van bestaande kerncentrales.
  • Het elektriciteitsnet speelt een fundamentele rol om de overgang naar schone energie te versnellen. De investeringen in het elektriciteitsnet beginnen aan te trekken en zullen naar verwachting 400 miljard dollar bedragen in 2024[2], met Europa, de Verenigde Staten, China en delen van Latijns-Amerika als koplopers. Volgens het rapport zullen betere voorspellingen van het elektriciteitsverbruik en fijnere optimalisatiescenario’s dankzij technologieën zoals AI helpen om de netbalancering te verbeteren.
  • Hoewel AI het potentieel heeft om de decarbonisatie aanzienlijk te versnellen, wordt de toepassing tot nu toe belemmerd door een gebrek aan vaardigheden en een focus op kortetermijn proof-of-concepts. AI gekoppeld aan GenAI in Large Language Model-workflows kan echter een duidelijke rol spelen als katalysator. Met name om de efficiëntie van netwerken te verbeteren, e-fuel te ontdekken, nieuwe batterijen of windturbines te ontwerpen, synthetische biologie te ontwikkelen en inzichten uit vele databronnen te vergroten om beter geïnformeerde beslissingen te kunnen nemen.
  • Protectionistische benaderingen om de energiesoevereiniteit te vergroten kunnen ongewenste gevolgen hebben. Voortdurende geopolitieke onzekerheden beïnvloeden energiemarkten en -systemen. Om de continuïteit van de energievoorziening te waarborgen, verstoort het gebruik van embargo’s, tarieven en subsidies in bijna alle rechtsgebieden de energiemarkten en vormt het een bedreiging voor de efficiënte allocatie van kapitaal. Volgens het rapport blijken embargo’s niet effectief en verminderen ze de transparantie en traceerbaarheid van energieleveringen, wat essentieel is voor het monitoren van decarbonisatie. Het ontzeggen van toegang tot de goedkoopste bronnen van energieapparatuur en energieleveringen drijft de prijzen voor consumenten op en vermindert de beschikbare financiering voor de energietransitie.
  • Volgens het rapport is ‘primaire energievraag’ een verouderd concept voor energietransitie. Er is behoefte aan een verschuiving van het meten van primair energieverbruik naar eindverbruik (in kWh) om nauwkeurige projecties en vooruitgang op het gebied van schone energie te garanderen. Het meten van energie op basis van primair verbruik gaat voorbij aan het feit dat voor dezelfde eind-energiediensten, nieuwe elektrische diensten over het algemeen efficiënter zijn. Daarnaast worden veel fossiele brandstoffen verspild bij de opwekking van elektriciteit. En er wordt ook energie verspild aan het vinden en verwerken van fossiele brandstoffen.

Het World Energy Markets Observatory (WEMO) is het jaarlijkse thoughtleadership- en onderzoeksrapport van Capgemini dat is opgesteld in samenwerking met Hogan Lovells, Vaasa ETT en Enerdata. Het rapport volgt de transformatie van energiemarkten in Europa, Noord-Amerika, Australië, Zuidoost-Azië, India en China. Het rapport, dat nu aan zijn 26e editie toe is, is opgesteld door een wereldwijd team van meer dan 100 experts en bevat 15 artikelen, allemaal onderbouwd met analyses. Het rapport begint met een globaal overzicht en behandelt vervolgens de onderwerpen die cruciaal zijn voor de energietransitie, waaronder de geopolitieke gevolgen, de energietransitie aan de vraagzijde, batterijen, hernieuwbare energiebronnen, SMR’s, waterstof, industriële warmte, GenAI en de Inflation Reduction Act (IRA).

Voor meer informatie en het rapport klik hier.


[1] Bron: IEA- CO2 Emissions in 2023

[2] Bron IEA: Electricity Grids and Secure Energy Transitions