Het Stadsarchief Amsterdam heeft, in samenwerking met Capgemini en Microsoft, “Chat with History” ontwikkeld: een AI-gedreven chatbot die 750 jaar aan stadsarchief toegankelijk maakt. Door documenten te digitaliseren, transcriberen en interpreteren, kunnen gebruikers wereldwijd via natuurlijke taalvragen interactief in gesprek gaan met het verleden van Amsterdam. Zo wordt menselijke kennis verbonden met geavanceerde AI-technologie, met als doel het behoud en de educatie van cultureel erfgoed.

De uitdaging: vijftig kilometer aan archief toegankelijk maken met een paar meter code

Hoe maak je vijftig kilometer aan papieren archieven toegankelijk voor iedereen? Van scholieren en toeristen tot historici en nieuwsgierige burgers. Het Stadsarchief Amsterdam bewaart ruim vijf eeuwen aan stedelijke geschiedenis, vastgelegd in miljoenen documenten, kaarten, brieven en registers.

Wie ooit een archief heeft bezocht, weet hoe complex dat kan zijn. Oude handschriften, verouderd Nederlands en beperkte zoekmogelijkheden maken de collectie waardevol, maar voor de meeste mensen moeilijk toegankelijk.

“Wat eeuwenlang in het donker lag, kan nu eindelijk in het licht komen. Van archief naar openbaar, voor de mensen,”

zegt Pauline van de Heuvel, archivaris van het Stadsarchief Amsterdam.

Om die ambitie te realiseren, sloegen Capgemini en Microsoft de handen ineen. Samen met het Stadsarchief Amsterdam ontwikkelden zij Chat with History, een innovatieve AI-oplossing waarmee gebruikers letterlijk in gesprek kunnen gaan met de rijke geschiedenis van Amsterdam.

De oplossing: een gesprek met het verleden

Centraal in Chat with History staat een AI-chatbot die is geïnspireerd op Bert de Vries, de directeur van het Stadsarchief Amsterdam. Gebruikers kunnen via een eenvoudige interface vragen stellen over de geschiedenis van de stad, in hun eigen taal. Van “Welke spellen speelden kinderen in de 17e eeuw?” tot “Wanneer werd mijn straat aangelegd?”

De chatbot geeft antwoorden op basis van originele archiefstukken die worden gedigitaliseerd, getranscribeerd en vertaald van oud-Hollands naar hedendaags Nederlands. Vervolgens worden deze documenten met behulp van generatieve AI doorzocht en geïnterpreteerd, zodat gebruikers begrijpelijke en betrouwbare antwoorden ontvangen.

Lucas Puddifoot, generative AI engineer bij Capgemini, ziet in dit project de essentie van Capgemini’s motto Make it Real:

“Dit ís intelligence made real. We laten zien dat AI de adoptiefase bereikt heeft. Niet als experiment, maar als werkende oplossing met directe maatschappelijke waarde.”

Lucas Puddifoot, generative AI engineer bij Capgemini, ziet dit priject als de essentie van Capgemini’s motto “Make it Real”.

De technologische basis: van data naar dialoog

De kracht van Chat with History ligt in de slimme combinatie van zorgvuldig voorbereide data en moderne AI-technologie.

Het Stadsarchief investeerde in het creëren van een AI-ready fundament door data te structureren met behulp van Transkribus en Handwritten Character Recognition (HCR). Hierdoor konden de digitale documenten direct worden ingezet binnen de AI-oplossing

Capgemini en Microsoft bouwden door op deze basis met technologieën zoals Microsoft Azure AI Foundry, AI Search, Microsoft Agent Framework en de Speech Services Avatar. Dit resulteerde in een schaalbare en veilige omgeving waarin archiefdata niet alleen bewaard blijft, maar ook actief wordt benut.

De chatbot maakt gebruik van zogeheten agentic AI, een vorm van kunstmatige intelligentie die zelfstandig verbanden kan leggen en aanvullende context kan bieden. Hierdoor kunnen gebruikers niet alleen zoeken, maar ook ontdekken.

“Het gaat niet meer om weten waar je moet zoeken,” zegt Puddifoot, “Het gaat om kunnen verkennen. AI maakt van zoeken naar kennis, beleven van kennis.”

Human-AI Chemistry: technologie in dienst van verhalen

Chat with History laat zien hoe technologie en menselijk inzicht elkaar kunnen versterken. Waar AI vaak wordt ingezet voor zakelijke of technische toepassingen, draait dit project juist om menselijke verhalen.

De archieven van Amsterdam bevatten het leven van echte mensen: bewoners, kunstenaars, handelaren en migranten die de stad door de eeuwen heen hebben gevormd. Dankzij de chatbot worden deze verhalen op een nieuwe manier toegankelijk gemaakt, waardoor gebruikers een directe verbinding kunnen leggen tussen het heden en het verleden.

Dit is een concreet voorbeeld van Human-AI Chemistry: de natuurlijke samenwerking tussen mens en machine. De technologie ondersteunt, maar vervangt niet. Archivarissen en historici blijven onmisbaar om context te geven, terwijl AI helpt om grote hoeveelheden data te doorzoekbaar en inzichten zichtbaar te maken.

Impact: geschiedenis voor iedereen

EInd 2025 is ongeveer 2 procent van het archief gedigitaliseerd. Elke nieuwe stap in dit proces brengt een groter deel van de Amsterdamse geschiedenis dichter bij het publiek.

Voor het Stadsarchief betekent Chat with History een fundamentele verandering: van een bewaarplaats van documenten naar een dynamische bron van kennis. De oplossing opent het archief voor een wereldwijd publiek. Mensen overal ter wereld kunnen in hun eigen taal in gesprek gaan met de geschiedenis van Amsterdam.

Van belofte naar praktijk: de kracht van adoptie

Chat with History markeert een belangrijke stap in de ontwikkeling van generatieve AI binnen de publieke sector. Waar veel organisaties zich nog in de onderzoeksfase bevinden, bevindt dit project zich al in de adoptiefase. De technologie wordt daadwerkelijk toegepast en levert meetbare maatschappelijke waarde.

Er wordt hiermee aangetoond dat AI niet langer alleen een belofte is, maar een praktisch instrument dat helpt om kennis te democratiseren en cultuur te bewaren. Door technologie te verbinden met cultureel erfgoed ontstaat een toekomstbestendige manier om geschiedenis toegankelijk te maken.

“We hebben de belofte van intelligentie omgezet in concrete impact,” zegt Puddifoot. “Dit project laat zien wat er gebeurt als mens en machine samenwerken. Niet om te vervangen, maar om te verrijken.”

De toekomst: blijven ontdekken

De komende jaren wordt het systeem verder uitgebreid met nieuwe datasets, verbeterde taalmodellen en aanvullende functies, zoals spraakinteractie en visuele context via oude kaarten en foto’s.

De kern van het project blijft echter onveranderd: de geschiedenis dichter bij mensen brengen. Dankzij Chat with History kan iedereen, waar ook ter wereld, in gesprek gaan met het verleden van Amsterdam. Wat ooit begon als vijftig kilometer papier, is nu een levend gesprek tussen generaties geworden. Chat with History laat zien hoe technologie cultuur tot leven kan brengen. Door AI wordt het verleden niet alleen bewaard, maar ook actief beleefd.