Capgemini’s Annual World Energy Markets Observatory 2022:

Er moet dringend een evenwicht worden gecreëerd tussen twee even belangrijke vereisten: de zekerheid van een betaalbare energievoorziening en de strijd tegen klimaatverandering. Dit staat in de 24e editie van het jaarlijkse World Energy Markets Observatory (WEMO) gepubliceerd door Capgemini in samenwerking met De Pardieu Brocas Maffei, Vaasa ETT en Enerdata. Het rapport onderzoekt hoe dit evenwicht kan worden bereikt door een combinatie van maatregelen op de korte termijn en beslissingen met een impact op de langere termijn. Bijvoorbeeld over de hervorming van de opzet van de energiemarkt, over de duurzaamheid van de energievoorziening en over gunstige financieringsvoorwaarden voor groene investeringen.

Belangrijke observaties en aanbevelingen uit het rapport zijn onder meer:

De energiecrisis aanpakken met energiebeperking en gasopslag op korte termijn

Na de Russische inval in Oekraïne heeft het langetermijnrisico van de Europese afhankelijkheid van Russisch gas een breekpunt bereikt. De afhankelijkheid van Russisch gas in Europa, met name in Duitsland, is de laatste twee decennia toegenomen door een vermindering van de Europese gasproductie en een toename van het gasverbruik. Dit is nog versterkt door de noodzaak om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen om de “Net Zero”-ambities te bevorderen, de sluiting van kerncentrales na het incident in Fukushima en andere economische overwegingen.

Met de gedwongen vermindering van Russisch gas in Europa, zal de zekerheid van de gasvoorziening tijdens de komende winter afhangen van drie factoren:

• het vullen van de opslagfaciliteiten (de EU-wetgeving heeft bepaald dat de gasopslagplaatsen, waaronder de Rehden-faciliteit, tegen 1 november 2022 tot ten minste 80% van hun capaciteit gevuld moeten zijn);
• het identificeren van de gasinvoerstromen[1];
• de doeltreffendheid van energiebesparingscampagnes. Stimuleringsmaatregelen voor energiebesparing, die in veel Europese landen al zijn ingevoerd, kunnen een betekenisvolle verandering teweegbrengen.

Vermijden van de hernieuwbare energie-paradox op middellange tot lange termijn

Volgens de nieuwe EU-plannen voor een versnelde invoering van hernieuwbare energie om onafhankelijk te worden van de Russische energievoorziening en om de economie te elektrificeren, zal 210 miljard euro extra nodig tussen nu en 2027. Momenteel zijn wind- en zonnetechnologieën de meest veelbelovende oplossingen[2].

Colette Lewiner, Senior Advisor Energy en Utilities bij Capgemini zegt: “Er moet een zorgvuldig evenwicht worden gevonden. Dit betekent de juiste inzet voor kortetermijnoplossingen zoals zonne- en windenergie, terwijl voor de langere termijn grote kerncentrales van de derde generatie of SMR’s [3]  moeten worden gebouwd in landen die dergelijke programma’s kunnen ontwikkelen. We moeten realistisch zijn over nieuwe oplossingen en de impact die ze kunnen hebben. Om economische en technische redenen is waterstof bijvoorbeeld nog niet zo ver om halverwege deze eeuw een rol te vervullen in het bereiken van net zero. Groene waterstof moet daarom worden gereserveerd voor industrieën waar CO2 moeilijk te reduceren is.”

Van de beschikbare hernieuwbare oplossingen heeft zonne-energie een aanzienlijk groeipotentieel vanwege de vooruitgang met innovatieve materialen en methoden om zonne-energie te maximaliseren, zoals bifacial zonnecellen, geïntegreerde lenzen en omgekeerde zonnepanelen, die ’s nachts elektriciteit kunnen opwekken. Zonnelocaties zijn ook beter geschikt voor lokale gemeenschappen dan wind. Momenteel komt 75% van alle fotovoltaïsche (PV) zonnepanelen in de EU uit China, waardoor de binnenlandse PV-productie in de EU het afgelopen decennium is teruggelopen. Europa moet oppassen dat de afhankelijkheid van Russisch gas niet wordt vervangen door een afhankelijkheid van spelers als China voor belangrijke onderdelen van de energietransitie, zoals PV-panelen, zeldzame aardmetalen en zeldzame metalen, aldus het WEMO-rapport. De Europese regeringen moeten de juiste technische, financiële en regelgevende voorwaarden scheppen voor de ontwikkeling van binnenlandse high-end kritische industrieën zoals de productie van PV-panelen en batterijen om de soevereiniteit terug te winnen. Daarnaast moet er overeenstemming worden bereikt over een gedurfde hervorming van de elektriciteitsmarkt om investeringen in koolstofarme opwekking aan te moedigen.

Ondertussen beleeft kernenergie een renaissance, erkend als een binnenlandse energiebron die centraal staat bij het koolstofvrij maken van elektriciteit en de stabiliteit van het elektriciteitsnet. Op korte termijn moeten landen als Duitsland en België bestaande reactoren openhouden. Volgens het rapport moeten de regeringen in het VK, de VS, Japan, de EU en China op middellange termijn doorgaan met de bouw van kerncentrales, terwijl er vergoedingssystemen voor nucleaire elektriciteit moeten komen om particuliere spelers aan te moedigen in deze industrie te investeren.

De energiecrisis heeft ook geleid tot een vertraging van de sluiting van steenkool, waardoor de CO2-uitstoot toeneemt. Technologieën voor het afvangen en opslaan van CO2 (CCS) zijn een essentieel instrument voor het beheer van deze emissies. De uitvoering van en investeringen in CCS-centrales moeten worden versneld. In 2021 werden 97 nieuwe operationele CCS-installaties aangekondigd; de VS en Europa zijn goed voor driekwart van alle projecten in ontwikkeling. De investeringen moeten worden voortgezet omdat de CO2-afvangcapaciteit tegen 2030 moet toenemen om in overeenstemming te zijn met een traject naar net zero in 2050. In 2021 bedroeg de jaarlijkse CO2-afvangcapaciteit slechts 40 MtCO2. 

Verdubbeling van de klimaatmaatregelen

De geopolitieke verstoring heeft in Europa de noodzaak versterkt om binnenlandse energiebronnen zoals hernieuwbare energiebronnen en kernenergie te ontwikkelen voor de landen die dergelijke programma’s kunnen ontwikkelen. Hoewel het gebruik van steenkool is toegenomen en de broeikasgasemissies in 2022 en 2023 waarschijnlijk hoger zullen zijn dan in 2021, zijn er twee factoren die het effect daarvan kunnen tegengaan. Ten eerste zou de doeltreffendheid van energiebesparing een aanzienlijk effect op de broeikasgasemissies kunnen hebben. Ten tweede zal de wereldwijde economische vertraging in het tweede halfjaar van 2022 waarschijnlijk leiden tot een lager energieverbruik en minder uitstoot van broeikasgassen.

Ondanks deze trends is de politieke wil om de klimaatverandering te bestrijden nog steeds aanwezig en groeit deze bij de grootste vervuilers ter wereld, zoals blijkt uit pakketten van de EU zoals Fit for 55 en REPowerEU, de Inflation Reduction Act van 430 miljard dollar van de regering Biden en bijgewerkte nationale klimaatplannen van bijvoorbeeld India.

James Forrest, Global Energy en Utilities Industry Leader bij Capgemini zegt: “Hoewel energiezekerheid de afgelopen jaren is verwaarloosd ten gunste van de strijd tegen klimaatverandering, biedt de huidige crisis een kans voor de mondiale energiemarkten en regeringen om de twee kwesties tegelijkertijd aan te pakken. Door op de korte termijn oplossingen als energiereductie, zonne-energie en windenergie te activeren en de grootste klimaatpakketten in de geschiedenis te blijven vrijmaken, kunnen we zinvolle vooruitgang boeken tussen deze even belangrijke vereisten.”

De World Energy Markets Observatory (WEMO) is een jaarlijkse publicatie van Capgemini die de ontwikkeling en transformatie van de elektriciteits- en gasmarkten in Europa, Noord-Amerika, Australië, Zuidoost-Azië, India en China volgt. De 24e editie richt zich op de oorzaken en gevolgen van verschillende opeenvolgende energiecrises, waaronder de crisis tussen Rusland en Oekraïne. Net als in voorgaande jaren bevat de nieuwste editie van WEMO ook diepgaande aandacht voor: grondstoffenmarkten, klimaatverandering en regelgevingsbeleid; energietransitie en vooruitgang op het gebied van schone technologieën; infrastructuur en het aanbod van eindafnemers; financiën; en de gevolgen van de crises voor nutsbedrijven en olie- en gasbedrijven.

Het rapport, dat voornamelijk is opgesteld op basis van openbare gegevens in combinatie met de expertise van Capgemini in de energiesector, heeft betrekking op gegevens uit 2021 en de eerste helft van 2022. Speciale expertise over regelgeving en klantgedrag, alsmede marktgegevens is geleverd door onderzoeksteams van De Pardieu Brocas Maffei, VaasaETT en Enerdata.

Voor meer informatie of toegang tot het rapport, klik hier

[1] Via de Baltische pijpleiding en door een toename van vloeibaar aardgas van leveranciers uit de VS en op langere termijn uit Afrika, Azerbeidzjan en Australië.

[2] Hoewel zonne- en windenergiebronnen intermitterend zijn (zoals waargenomen in 2021) en dus elektriciteitsopslag nodig hebben om het elektriciteitsnet te stabiliseren.

[3] SMR: smalle modulaire reactoren