Van lokaal naar nationaal: hoe digitalisering gemeenten en regio’s helpt de energietransitie vorm te geven

Ruben Bos

Sep 11, 2025

Terwijl de urgentie van klimaatverandering en energieonafhankelijkheid groeit, blijven nationale plannen vaak steken in stroperige besluitvorming en complexe wetgeving. De realiteit? De echte versnelling vindt plaats op lokaal niveau. Daarom nemen gemeenten en regio’s het heft in eigen handen, bouwen digital twins, realiseren energiehubs en zetten digitale oplossingen in voor efficiënte netsturing. Hoe zorgen we ervoor dat lokaal succes in de energietransitie niet versnipperd blijft, maar nationaal wordt opgeschaald? Wat belemmert deze doorbraak en welke stappen zijn nodig om wél impact op grote schaal te maken? (1,2)

Digitalisering als motor voor een slimmer en flexibeler energiesysteem

Nederland staat op een cruciaal punt in de energietransitie. De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen moet drastisch omlaag, terwijl de vraag naar elektriciteit door elektrificatie van mobiliteit, industrie en huishoudens exponentieel groeit. Tegelijkertijd worstelt het energienet met congestie, waardoor nieuwe aansluitingen en duurzame initiatieven vertraging oplopen. Hier speelt digitalisering een sleutelrol. Slimme energienetwerken, real-time data-analyse en kunstmatige intelligentie maken het mogelijk om vraag en aanbod efficiënter op elkaar af te stemmen. Maar om deze technologieën breed in te zetten, is nauwe samenwerking tussen lokale en nationale partijen essentieel.(1-7)

Lokale initatieven: Hoe gemeenten en regio’s aan de slag gaan zijn gegaan

Door heel Nederland zetten gemeenten en regio’s vernieuwende initiatieven op die de energietransitie een impuls geven. Wat voor initiatieven zijn het, en hoe werken deze in de regio?

Digital Twin voor netcongestie in Drechtsteden

In de Drechtsteden-regio wordt een digital twin ingezet om netcongestie aan te pakken. Deze digitale simulatie helpt ondernemers hun energieverbruik en -opwekking beter te begrijpen. Op bedrijventerrein Antoniapolder in Hendrik-Ido-Ambacht leidde dit tot een energiecoöperatie, waarin bedrijven gezamenlijk hun energiebehoeften optimaliseren. Door scenario’s te simuleren wordt geanticipeerd op toekomstige ontwikkelingen om zo het net minder te belasten, en een duurzamer, betrouwbaarder lokaal energiesysteem te bevorderen . (7,8)

Blockchain-gebaseerde energiedeling in Amsterdam

In Amsterdam worden blockchaintechnologieën ingezet voor lokale energie-uitwisseling. De duurzame drijvende wijk Schoonschip, bestaande uit 46 huishoudens, beheert een smart grid met slechts één aansluiting op het landelijke energienet waarmee bewoners energie onderling kunnen uitwisselen. Een ander project, Republica in Amsterdam-Noord, heeft een geïntegreerd energiesysteem ontwikkeld met een grootverbruiksaansluiting voor elektriciteit en warmte. (9-12)

Smart Energy Hubs in Overijssel

In Overijssel worden Smart Energy Hubs ontwikkeld als innovatieve oplossingen voor netcongestie. Deze hubs koppelen lokale opwekking, opslag en verbruik van energie, waardoor bedrijven, huishoudens en publieke instellingen energie efficiënter delen. Digitalisering speelt hierin een sleutelrol: met slimme meet- en regelsystemen, realtime data-analyse en kunstmatige intelligentie wordt energieverdeling dynamisch en vraaggestuurd geregeld. Dit verhoogt de betrouwbaarheid van het lokale net en vermindert piekbelastingen. Op bedrijventerreinen zoals XL Businesspark en Hessenpoort worden deze hubs al toegepast. (13,14)

Uitdagingen en belemmeringen bij opschaling

Ondanks veelbelovende innovaties op lokaal niveau blijven succesvolle energie-initiatieven vaak regionaal beperkt. Dit heeft meerdere oorzaken:

Institutionele barrières

De energiemarkt in Nederland is sterk gereguleerd, met eigen rollen en verantwoordelijkheden voor netbeheerders, overheden en marktpartijen. De huidige wet- en regelgeving is vaak niet flexibel genoeg om innovaties zoals decentrale energieopwekking en smart grids goed te ondersteunen. Ook oefenen gemeenten en provincies slechts beperkt invloed uit op hoe schaarse netcapaciteit wordt toegewezen, terwijl juist regionale coördinatie en samenwerking met netbeheerders essentieel is. (1, 15-19)

Fragmentatie in het energielandschap

Een van de grootste uitdagingen bij de opschaling van lokale energie-initiatieven is de versnippering binnen het Nederlandse energielandschap. Verschillende partijen – van netbeheerders tot burgers – hebben ieder hun eigen belangen en werkmethoden. Digitale initiatieven zoals energiehubs, slimme laadnetwerken en buurtbatterijen blijven vaak steken in kleinschalige pilots, omdat er geen eenduidig platform is om technische standaarden, gebruiksdata en schaalbaarheidslessen centraal te delen. Hierdoor ontbreekt het aan gezamenlijk inzicht in wat werkt, en wordt bredere implementatie bemoeilijkt. (1, 15-19)

Gebrek aan een duidelijke, landelijke strategie

Hoewel Nederland ambitieuze klimaatdoelen heeft, ontbreekt een integrale, nationale strategie om lokale energie-initiatieven op te schalen. Er zijn verschillende programma’s op rijksniveau, zoals de Regionale Energie Strategie (RES), maar deze werken niet altijd optimaal samen, waardoor er risico’s ontstaan op inefficiënt gebruik van middelen en versnippering. (1, 15-19)

Concrete oplosrichtingen voor nationale opschaling

Om lokale initiatieven effectief op nationale schaal te brengen, is een geïntegreerde aanpak nodig die technologische, regelgevende en organisatorische knelpunten overbrugt. Daarvoor zijn de volgende drie samenhangende bouwstenen essentieel:

Een nationaal digitaal platform voor energiecoördinatie

Een centraal digitaal platform kan als ruggengraat dienen voor nationale energiecoördinatie. Dit platform moet real-time energiegegevens van lokale projecten verzamelen en delen, zodat netbeheerders, bedrijven en gemeenten efficiënter kunnen samenwerken. Standaardisatie in data-uitwisseling en geavanceerde voorspellende analyses kunnen knelpunten in netcapaciteit identificeren en verhelpen. (1, 18, 20-27)

Flexibele regelgeving en experimenteerzones

Regelgeving moet innovatie faciliteren in plaats van belemmeren. Nederland kan leren van de experimenteerzones in Duitsland en Scandinavië, waar bedrijven en gemeenten de ruimte krijgen om nieuwe energiemodellen te testen zonder direct vast te lopen in bureaucratische processen. Dit zou onder meer betekenen dat energiecoöperaties, lokale opslagoplossingen en AI-gestuurde netwerken meer experimenteerruimte krijgen binnen gecontroleerde pilots, waarna succesvolle initiatieven versneld kunnen worden opgeschaald. (1, 18, 20-27)

Investeren in interoperabiliteit en standaardisatie

Om digitale energieoplossingen breed te implementeren, is harmonisatie van systemen en protocollen essentieel. Dit betekent dat netbeheerders, energieleveranciers en overheden gezamenlijk moeten werken aan open standaarden voor data-uitwisseling en systeemintegratie. Uniformiteit in digitale architecturen maakt samenwerking efficiënter en versnelt de implementatie van slimme netwerken en energiehubs. (1, 18, 20-27)

Samenwerking en digitalisering als sleutel tot succes

De energietransitie vraagt om een nationale aanpak die lokale innovaties ondersteunt en schaalvoordelen benut. Dit vereist niet alleen investeringen in digitale infrastructuur, maar ook actieve samenwerking tussen beleidsmakers, marktpartijen en regionale initiatieven. Door bewezen lokale innovaties via een gestandaardiseerd platform op te schalen en regelgevend experimenteren te faciliteren, kan Nederland de energietransitie versnellen en de betrouwbaarheid van het energiesysteem vergroten. Op deze manier zorgen we ervoor dat lokaal succes nationaal wordt opgeschaald, om op grote schaal impact te maken en de energietransitie daadwerkelijk te realiseren.(1, 18, 20-27)

Bronnenlijst

Auteurs

Ruben Bos is Senior Consultant bij Capgemini Invent en ondersteunt organisaties in de energietransitie met verandertrajecten. Hij richt zich op het optimaliseren van processen, het inrichten van digitale werkwijzen en het realiseren van impactvolle verbeteringen op het snijvlak van strategie en operatie.

Voornaam *

Voornaam is niet geldig.

Achternaam *

Achternaam is niet geldig.

Email *

Email is niet geldig.

Organisatie *

Organisatie is niet geldig.

Land

Land is niet geldig.

Telefoonnummer (optioneel)

Uw bericht *

Uw bericht is niet geldig.

Expert title

Page URL

Met het verzenden van dit formulier begrijp ik dat mijn gegevens worden verwerkt door Capgemini zoals hierboven aangegeven en beschreven in de gebruiksvoorwaarden.

Slide om te verzenden

Dank voor het verzenden van dit formulier. We hebben uw formulier in goede orde ontvangen. Een collega van ons neemt op korte termijn contact met u op over uw verzoek/aanvraag.

Het indienen van het formulier is helaas mislukt. Probeer het opnieuw.