De blauwe politie is ook groen

De politie kan bijdragen aan zowel klimaatmitigatie als ook adaptatie. Namelijk door in te zetten op verduurzaming van de organisatie EN het operationele werk van de politie. Klimaatverandering is een van de belangrijkste veiligheidsthema’s van nu en in de toekomst. Het wordt steeds zichtbaarder dat klimaatverandering de gehele samenleving raakt. Overstromingen, droogte, hittegolven, energiearmoede, grondstoffentekorten en toenemende ongelijkheid zijn ontwikkelingen waar we als gevolg van klimaatverandering steeds vaker mee te maken krijgen in de (nabije) toekomst 1. Alsnog zien de meeste mensen klimaatverandering als iets ontastbaars of iets dat ver weg van onze huidige werkelijkheid staat 2,3,4.

Dit geldt niet voor de politie, die steeds meer met deze problematiek te maken heeft. De politie wordt bijvoorbeeld steeds vaker ingezet bij klimaatstakingen of protesten die voortkomen uit klimaatbeleid (zoals de stikstofdiscussie), maar ook bij overstromingen en bosbranden door klimaatverandering. Daarnaast wordt verwacht dat de politie in de toekomst meer te maken gaat krijgen met toenemende agressie, onrust en criminaliteit door bijvoorbeeld hittegolven die zullen ontstaan als gevolg van klimaatverandering 5, 6, 7, 8. Deze fenomenen en ontwikkelingen weerspiegelen hoe klimaatverandering directe en indirecte gevolgen gaat hebben voor de openbare veiligheid en daarmee ook op het politiewerk.

Hoe moet de politie als publieke veiligheidsorganisatie hiermee omgaan? Welke rol heeft de politie in dit vraagstuk over de impact van klimaatverandering op veiligheid? De gevolgen van klimaatverandering vragen om verduurzaming, want een duurzame samenleving is een veilige samenleving 9. De politie moet hierop voorbereid zijn, hierop reageren en ook het goede voorbeeld hierin geven. De politie moet zelf als organisatie verduurzamen,8 heeft een rol als werkgever richting medewerkers, en moet de legitimiteit van de organisatie bewaken als wetshandhaver en voldoen aan wet- en regelgeving. In dit artikel gaan we in op de rol die de politie speelt in dit vraagstuk en op welke twee manieren de politie een bijdrage kan leveren aan een duurzame en veilige samenleving: namelijk de verduurzaming van de organisatie zelf en verduurzaming door het werk dat de politie verricht. Aan de hand van voorbeelden laten we zien wat het verduurzamen van en door de politie betekent, en welke uitdagingen dit met zich meebrengt.

Verduurzaming van de politieorganisatie

De politie heeft als overheidsorganisatie een voorbeeldrol als het gaat om duurzaamheid. Als de grootste publieke werkgever van Nederland met circa 65.000 werknemers, eigenaar van ongeveer 800 gebouwen en 14.000 voertuigen, en een jaarlijkse inkoop van 2,1 miljard euro, heeft de politie een enorme omvang met een grote impact. De totale jaarlijkse milieuvoetafdruk van de politie komt neer op ongeveer 297 kton CO2-equivalent10. Dit staat gelijk aan de uitstoot van de gehele gemeente Middelburg 11. Twee derde van de CO2-uitstoot van de politie is afkomstig van het vervoer van de politie. Denk hier aan het wagenpark, maar ook aan de ongeveer 325 miljoen woon-werk kilometers die jaarlijks door politiemedewerkers afgelegd worden. Ongeveer een kwart van de CO2-uitstoot van de politie is afkomstig van huisvesting gerelateerde emissies. De energie voor verwarming van deze gebouwen dragen hier voornamelijk aan bij. De overige CO2-uitstoot van de politie is afkomstig van facilitaire services, zoals de inkoop van eten en drinken, uniformen en uitrusting, wapens, en afval. Digitalisering en ICT hebben een dubbele rol in de verduurzaming: aan de ene kant wordt digitalisering ingezet om te verduurzamen, aan de andere kant zorgen de grondstoffen van mobiele apparaten, maar vooral ook de energie van datacenters, voor een grote uitstoot. Vanwege een te verwachten groei aan datagebruik is het van belang dit aan de voorkant duurzaam in te richten.

In lijn met Europese wetgeving en het Nederlands klimaatbeleid heeft de politie als doel om 60% CO2-reductie te behalen in 2030 ten opzichte van 1990. Dit is een ambitieus doel en betekent dat de organisatie op alle vlakken in een hoog tempo moet verduurzamen. Aan de hand van routekaarten worden per thema (vervoer, huisvesting, facilitaire services en ICT) de verduurzamingskansen in kaart gebracht en verduurzamingsmaatregelen vastgesteld. Bijvoorbeeld de elektrificatie van het wagenpark is een van de belangrijkste maatregelen die de politie kan nemen om de CO2 uitstoot afkomstig van vervoer te reduceren. De oplossing is duidelijk, maar om deze maatregel te realiseren komt een aantal uitdagingen naar voren.

De verduurzaming van de politieorganisatie is een grote transformatieopgave en betekent dat een grote groep mensen gemobiliseerd moet worden om bij te dragen aan deze verandering. Het betekent dat duurzaamheid als thema meer prioriteit krijgt en vaker meegenomen wordt in het vormgeven van nieuw beleid en in de uitvoering. De mate van elektrificatie van het wagenpark, is bijvoorbeeld afhankelijk van de realisatie van voldoende laadinfrastructuur. Hiervoor zijn aan de voorkant investeringen nodig. Tegelijkertijd moet continu afgestemd worden met verschillende afdelingen binnen de organisatie, waaronder wagenparkbeheer en huisvesting.

Daarnaast vraagt een elektrisch wagenpark ook om ander gedrag – zowel van de afdeling die het wagenpark beheert als ook de agenten die de voertuigen uiteindelijk gebruiken in de operatie. Door middel van pilots worden verschillende modellen van elektrische voertuigen bij verschillende type werkzaamheden in verschillende omgevingen getest voor gebruik de politie. Inspiratiesessies worden gehouden om uitleg te geven over het gebruik van elektrische voertuigen in de operatie.

Gepaard met de opgave van het verduurzamen van de politie kan een spanningsveld ontstaan tussen duurzaamheid en de operationele taken van de politie. Een voorbeeld hiervan is dat het werk van de politie voor een groot deel met de auto wordt verricht (zichtbaar surveilleren met de auto en afrijden op een noodhulp melding), terwijl er vanuit duurzaamheidsperspectief juist aan gewerkt wordt om vervoersbewegingen in de operatie te verminderen. Een ander voorbeeld zijn de zakelijke vliegreizen. Jaarlijks worden ongeveer 18 miljoen km12 gevlogen voor zowel operationele (bijvoorbeeld samenwerking met buitenlandse korpsen) en niet-operationele (deelname aan een internationaal veiligheidscongres) doeleinden.

Vanuit het duurzaamheidsperspectief zouden politiemensen minder zakelijk moeten gaan vliegen om zo de vervoer-gerelateerde CO2-uitstoot te verminderen. Tegelijkertijd wordt criminaliteit steeds grensoverschrijdender en neemt de behoefte aan internationale samenwerking toe. Bovenstaande laat zien dat als het gaat om de verduurzaming van de politieorganisatie, een continue afweging gemaakt moet worden tussen impactvolle duurzaamheidsactiviteiten aan de ene kant, en het uitvoeren van de primaire taak van de politie aan de andere kant.

Verduurzaming door het politiewerk

Waar niet meteen aan gedacht wordt is de koppeling van de primaire taak van de politie met duurzaamheid. Dit bevat twee elementen: het verduurzamen (efficiënter en slimmer inrichten) van operationele processen en de mate en wijze waarop de politie haar bevoegdheden inzet. Door niet alleen de voetafdruk van de politie te verkleinen maar juist ook de taak van de politie aan duurzaamheid te koppelen, wordt de impact van de organisatie op duurzaamheid een stuk groter. Denk hierbij aan de aanpak van milieucriminaliteit maar ook aan het handhaven op de maximale snelheid op de snelweg 13. Om effectief bij te dragen aan verduurzaming door het werk van de politie moet er capaciteit vrijgemaakt worden en moet er een duidelijke afweging plaatsvinden hoe opsporing en handhaving de meeste impact kunnen maken. Daarvoor moet de politie, samen met haar opsporingspartners en gezag, allereerst beter zicht krijgen op de meest bedreigende vormen van milieucriminaliteit. Vervolgens moeten in de Landelijke Milieukamer scherpe keuzes gemaakt worden over waar de politie haar schaarse handhavings- en opsporingscapaciteit op inzet, en tenslotte de meeste effectieve interventiestrategie kiezen.

Het is vrij ingewikkeld om de milieu- impact van milieudelicten en de impact van de inzet door de politie op dit type criminaliteit inzichtelijk, laat staan meetbaar te maken. Dit heeft te maken met het feit dat de milieu-impact vaak verborgen is en pas op lange termijn zichtbaar wordt. Ter illustratie zogenaamde zeer zorgwekkende stoffen hebben een negatieve impact op medewerkers die in het productieproces onrechtmatig blootgesteld worden aan deze stoffen. Ook hebben deze stoffen impact op de biodiversiteit wanneer ze als afval gedumpt worden in de natuur. Maar deze effecten zijn lang niet altijd in beeld te brengen en er is weinig beeld over de omvang van milieucriminaliteit. En ook het directe causale verband is vaak niet eenduidig aan te tonen. Veel, zo niet de meeste, milieuvervuiling en de impact daarvan is tenslotte het gevolg van formeel vergunde activiteiten. Het aanrichten van milieuschade is dus vreemd genoeg lang niet altijd een strafbaar feit.

Ook hier ontstaat een spanningsveld: moet de politie prioriteit geven aan fenomenen die op korte termijn een dreiging vormen voor onze veiligheid, of ook aan fenomenen die meer lange termijn- consequenties hebben? Omdat de positieve impact van de verduurzaming door het politiewerk pas zichtbaar zal worden op de lange termijn, wordt de politiemilieutaak soms verdrongen door direct zichtbare en voelbare bedreigingen en delicten. Het zit immers in de haarvaten van de organisatie om direct te handelen op acute situaties. Andere typen criminaliteit en veiligheidsvraagstukken hebben een acutere impact op de veiligheid van onze samenleving, waardoor het natuurlijker is dat de politie zich sneller daarop zal richten (bloed is spoed).

Ook vraagt verduurzaming door het politiewerk om mogelijk nieuwe manieren van werken. Hierbij komen vragen naar voren zoals: hoe werken de opsporingsteams? Milieucriminaliteit is haalcriminaliteit. Is de verhouding tussen de milieu-intelligence en milieu- tactiek nog wel in balans? Heeft de politie genoeg toegang tot de informatie van milieu-toezichthouders om tot signalen te komen? Weten publiek en belangenorganisaties de politie wel te vinden bij vermoedens van milieudelicten?  En staat de politie daar voldoende voor open? Doen slachtoffers wel aangifte of richten ze zich vooral op vergunningverleners en toezichthouders? Zijn mensen bij de politie gaan werken om met dit type vraagstukken aan de slag te gaan? De vraag is ook in hoeverre de hele veiligheidsketen ingericht is om milieucriminaliteit effectief aan te pakken en op deze manier impact te maken. Er wordt nu wel geïnvesteerd in de opsporing, maar in de vervolging en berechting ontstaat een steeds nauwere flessenhals. De politie is samen met haar ketenpartners hard aan het werk om die vragen te beantwoorden en een positieve impact op de ecologische footprint van de maatschappij te vergroten.

Conclusie

De politie heeft een unieke en belangrijke positie in het vraagstuk rond klimaatverandering en duurzaamheid. Door in te zetten op verduurzaming van de organisatie zelf en ook door het werk dat de politie verricht kan de politie bijdragen aan zowel klimaatmitigatie als ook -adaptatie. Op deze manier heeft de politie een belangrijke rol om de negatieve impact van klimaatverandering te verminderen en de impact via de primaire taak van de organisatie te vergoten. Deze opgave is nog erg in ontwikkeling. Hierbij is kennisdeling met andere uitvoeringsorganisaties, organisaties in het veiligheidsdomein en overige politiekorpsen interessant. Ook andere landen zijn bezig met de verduurzaming van en door het politiewerk. In Frankrijk heeft de minister van Binnenlandse Zaken belooft om 3000 rijkswachtposten te creëren om milieudelicten te bestrijden14 . En in Israël is er een groene politie opgericht om de wetten van de Ministerie van Milieubescherming te handhaven15. In Hong Kong creëert een groene politie een grotere milieubewustheid binnen de organisatie en is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van duurzaamheidsmaatregelen16.

Om als werkgever aantrekkelijk en toekomstbestendig te blijven en bij te dragen aan een toekomstbestendige en veilige samenleving, moet ook de Nederlandse politie duurzaamheid een plaats geven in de gehele strategie van de organisatie. Gepaard met deze opgave ontstaan ook spanningsvelden tussen duurzaamheidsactiviteiten en de operationele taken van de politie. Maar ondanks deze uitdaging is het duidelijk dat duurzaamheid niet naast de kerntaken van de politie staat; het maakt er onderdeel van uit en draagt eraan bij. Ook op dit vlak doet de politie een stap naar voren.

References

1. IPCC (2022). ‘Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change.’

2. Milfont, T. L. (2010). Global warming, climate change and human psychology. Psychological approaches to sustainability: Current trends in theory, research and practice, 19, 42; Gifford et al., 2009

3. Spence, A. and Pidgeon, N. F. (2010). Framing and Communicating Climate Change: The Effects of Distance and Outcome Frame Manipulations. Global Environmental Change, 20, 656-667.

4. Gifford, R., Scannell, L., Lormos, C., Smolova, L. and Uzzell, D. (2009). Temporal pessimism and spatial optimism in environmental assessments: An 18-Nation study. Journal of Environmental Psychology, 29, 1-12

5. https://www.capgemini.com/about-us/who-we-are/our-values/our-ethical-culture/ethical-ai/

6. https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2021/11/11/opgave-ai-de-nieuwe-systeemtechnologie

7. https://www.wrr.nl/publicaties/rapporten/2021/11/11/opgave-ai-de-nieuwe-systeemtechnologie

8. https://www.capgemini.com/wp-content/uploads/2021/03/Capgemini_Code_of_Ethics_for_AI_2021_EN.pdf

9. https://www.rekenkamer.nl/onderwerpen/algoritmes-digitaal-toetsingskader

10. Middendorp, T. (2022). Klimaatgeneraal, bouwen aan weerbaarheid. Amsterdam: Uitgeverij Podium

11. Gebaseerd op een meting gedaan over het jaar 2019.

12. Mes, van Exter, Tauber, & van der Zaag (2021). Ecologische voetafdruk nationale politie 2019, Materiaalstroomanalyse en milieu-impacts. Metabolic: Amsterdam

13. Gebaseerd op data uit 2022.

14. Van Wee, Vooral veel voordelen van 100 km op de snelweg. Geraadpleegd op 25 april 2023, van https://www.tudelft.nl/stories/vooral-veel-voordelen-van-100-kilometer-op-de-snelweg, 2023

15. Ministry of Environmental Protection (z.d.). Green Police

16. Hong Kong Police Force, The Government of the Hong Kong Special Administrative Region (z.d.). Green Police